Τα μεγάλα Projects που αφορούν τη πόλη μας είναι αυτά που σχετίζονται με τον μετασχηματισμό της πόλης σε βάθος χρόνου.
Για μένα ο καμβάς αυτών των έργων στο Βόλο βρίσκεται στη Νεάπολη, από το λιμάνι μέχρι τη βιομηχανική ζώνη και μεταξύ των χειμάρρων Ξηριά και Κραυσίδωνα, μέχρι βαθειά μέσα στη Ν. Ιωνία και μέχρι τα δυτικά όρια του Δήμου. Εδώ μπορεί να εξελιχτεί ένα μεγάλο πρόγραμμα αναπλάσεων με πολλαπλούς αναπτυξιακούς αλλά και χωρικούς και πολεοδομικούς στόχους προς κάθε κατεύθυνση. Πολλά προγράμματα, σε φάσεις και με πολλαπλές χρηματοδοτήσεις.
Για όλα αυτά όμως πρέπει να υπάρξει στρατηγικός σχεδιασμός για την πόλη και κυρίως μια μακροχρόνια πολιτική και όχι η πρόσκαιρη πολιτική κεφαλαιοποίησης των έργων ανά πενταετία! Όλος ο πολιτικός κόσμος παραδέχεται πως αυτή είναι η αρχή του κακού αλλά τελικά πολλοί λίγοι επιλέγουν το μακροχρόνιο σχεδιασμό.
Η πρόταση μας για τη Νεάπολη (Γιαμάκος 2018), έβαζε το θέμα ενοποίησης δύο κατά βάση Βιομηχανικών Ζωνών, το Λιμάνι και τη Βιομηχανική περιοχή, μέσω ενός πορθμείου 2Km που ταυτόχρονα λειτουργεί για τη παραβολή 18 εμπορικών πλοίων (στη νότια πλευρά του σημερινού Ξηριά), σε όλο το μήκος του, εκεί όπου κάποτε υπήρχε θάλασσα που με τα χρόνια μπαζώθηκε. Έτσι εκτός του ότι οι δύο ζώνες εξυπηρετούνται με κοινή υποστηριχτική υποδομή (τραίνο, γερανοί κλπ), αιτιολογείται το κόστος παρέμβασης ως κόστος λιμενικής υποδομής, ανοίγει το θέμα αναγέννησης της σημερινής βιομηχανικής ζώνης προς τη κατεύθυνση των logistics, δίνεται δυνατότητα ναυπηγοεπισκευαστικού κέντρου και απομακρύνεται το σκραπ από την πόλη.
Όλη η πόλη της Νέας Ιωνίας μπορεί να αναγεννηθεί, με αναπλάσεις και νέες χρήσεις όπως εκθεσιακοί χώροι, σταθμοί κρουαζιερόπλοιων, πάρκα, χώροι τουρισμού αλλά και πολιτιστικοί χώροι στις ναυτικές εγκαταστάσεις που απελευθερώνονται από τις εμπορικές.
Στη βόρεια πλευρά του σημερινού χειμάρρου Ξηριά, η πόλη μπορεί να χρησιμοποιήσει το θαλάσσιο στοιχείο του πορθμείου για να επεκτείνει σε όλο το μήκος του τη σημερινή παραλία έως και την είσοδο του περιφερειακού. Εκεί έφτανε η θάλασσα στο παρελθόν και εδώ μπορούν να επιτευχθούν εκπληκτικής ποιότητας αναπλάσεις συνδυαστικά με μικρές μαρίνες και νησίδες, νέα αστικά επίκεντρα τεχνολογίας και άλλες χρήσεις και εγκαταστάσεις που θαυμάζουμε σε πόλεις του εξωτερικού όπως το Het Eilandje της Αμβέρσας στο Βέλγιο, το Kop Van Zuid στο Ρόττερνταμ, το Hafen City στο Αμβούργο, το Liverpool Waterfront, τα Docklands στο Λονδίνο, τα Leith Docks στο Εδιμβούργο της Σκωτίας και αλλά.
HET EILANDJE, Αμβέρσα, Βέλγιο
Το Het Eilandje είναι μια περιοχή αρκετά κεντρικά στην Αμβέρσα.
Η εγκαταλελειμμένη ιστορικού χαρακτήρα γειτονιά ήταν γνωστή για τις άδειες αποθήκες, τις κατοικίες χαμηλού εισοδήματος, κάποια ελαφρά βιομηχανία καθώς και παράνομες δραστηριότητες όπως η πορνεία.
Το τελικό σχέδιο για την αναγέννηση της περιοχής είχε ως στόχο να επιβάλει μια δομή ΣΔΙΤ με γενικό σκοπό τη φυσική, οικονομική και κοινωνική αναγέννηση της φθίνουσας συνοικίας.
Εμπνευσμένο από το Docklands στο Λονδίνο, το σχέδιο πρότεινε 172 εκτάρια νέας ανάπτυξης για τη δημιουργία νέων ζωντανών, εργασιακών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Το Βέλγιο διαθέτει ένα ομοσπονδιακό σύστημα βάσει του οποίου οι ευθύνες είναι αποκεντρωμένες στις περιφέρειες. Παρόλο που η ιεραρχία είναι καλά δομημένη, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα κατακερματισμένο σύστημα διακυβέρνησης επειδή, ελλείψει μιας αποκλειστικής εξουσίας, βασίζεται σε ad hoc οργάνωση σχέσεων. Υπάρχουν τρία επίπεδα κυβερνητικών οργάνων: ομοσπονδιακά, περιφερειακά και οι αστικές κυβερνήσεις.
Το Het Eilandje, βρέθηκε, στο επίκεντρο τεράστιων διαφορών και συγκρούσεων συμφερόντων μεταξύ δύο δημόσιων φορέων, της λιμενικής αρχής και της πόλης της Αμβέρσας, σχετικά με τη χρήση γης και τον ανταγωνισμό για τα ενοίκια, που προκάλεσαν καθυστερήσεις και προσαρμογές στην αναπτυξιακή διαδικασία.
Οι προκλήσεις που προέκυψαν από τη συμμετοχή πολλών παραγόντων δεν ελήφθησαν υπόψη από την αρχή και δεν προσφέρθηκαν αποτελεσματικές λύσεις. Το γραφείο του έργου, δεν μπορούσε να επιλύσει τα προβλήματα που προκάλεσαν οι διαφορετικές προσδοκίες των δημόσιων αρχών. Το Het Eilandje παρόλα αυτά δημιούργησε κάποια φυσική και κοινωνική αναβάθμιση.
Στο Het Eilandje η έλλειψη διαφάνειας στα σχέδια της λιμενικής αρχής και της πόλης έκανε τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα σποραδική και ευκαιριακή. Λόγω της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η λιμενική αρχή στην Αμβέρσα δεν ήταν διατεθειμένη να συμμετάσχει σε περίπλοκη δομή ΣΔΙΤ.
Λόγω των οργανωτικών του προβλημάτων, αναπτύχθηκε με σχετικά αργή ταχύτητα (με κατακερματισμένη ανάπτυξη) μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Όπως δείχνει η περίπτωση της Αμβέρσας, εάν το θεσμικό σύστημα δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εφαρμογής της πολιτικής, οι τρόποι διακυβέρνησης θα διαλυθούν.
Για να επιλυθούν τα παραπάνω θέματα ένας ημιδημόσιος οργανισμός, η VESPA ιδρύθηκε το 2000 για να διαχειριστεί τα ακίνητα που ανήκουν στην πόλη, να εκπονήσει και να εφαρμόσει αστική πολιτική βάσει στρατηγικών έργων ανασυγκρότησης που εκτελούνται με συμφωνίες ΣΔΙΤ.
Η VESPA έλεγχε τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην αστική ανάπτυξη, διασφάλιζε ότι οι ιδιωτικοί φορείς σέβονται τα δημόσια συμφέροντα, αλλά και ενθάρρυνε το ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα διευκολύνοντας τις γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Σήμερα το Het Eilandje αν και με σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση, αποτελεί ένα θετικό παράδειγμα παράκτιας αστικής ανάπτυξης.
Βλ. https://www.antwerpen.be/…/Eil…/Brochure_Het_Eilandje_EN.pdf
KOP VAN ZUID (ROTTERDAM)
Το Kop van Zuid είναι ένα έργο αστικής αναζωογόνησης (125 εκταρίων) αποτελούμενο από αποβάθρες, πρώην λιμενικές επιχειρήσεις και αποθήκες.
Το έργο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο για την αναζωογόνηση του Ρότερνταμ ως σύνολό και τη δημιουργία μιας νέας εικόνας για την πόλη.
Το σχέδιο Kop van Zuid έγινε αντιληπτό από τις κεντρικές και τοπικές κυβερνήσεις ως ένα σημαντικό μέσο για την αλλαγή της ταυτότητας του Ρότερνταμ από μια βιομηχανική λιμενική πόλη σε μια διεθνή και ανταγωνιστική παγκόσμια πόλη.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε ως πρόγραμμα ανανέωσης από την κορυφή (Κεντρική κυβέρνηση) προς τα κάτω (Δήμο) και οραματίστηκε μια περιοχή υψηλής ποιότητας, μικτής χρήσης, με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και ζωντανή προκυμαία.
Στην Ολλανδία, η διακυβέρνηση ακολουθεί προσέγγιση από την κορυφή προς τη βάση. Η κεντρική κυβέρνηση παράλληλα με τις αστικές κυβερνήσεις, ελέγχουν από κοινού τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα. Το ολλανδικό σύστημα αστικής κυβέρνησης έχει δύο επίπεδα: κεντρική κυβέρνηση (Υπουργείο Εσωτερικών) και τις μεμονωμένες τοπικές κυβερνήσεις. Οι πόλεις φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για την εφαρμογή της αστικής πολιτικής. Η συνεργασία μεταξύ των πόλεων και της κεντρικής κυβέρνησης οργανώνεται με τη διατύπωση στόχων από τις πόλεις σε ένα μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό πρόγραμμα ή, με τη κεντρική κυβέρνηση να χορηγεί επιδοτήσεις ειδικού σκοπού στις πόλεις, παρέχοντας και πέντε χρόνια χρηματοοικονομικής ασφάλειας. Έτσι, ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης είναι κρίσιμος για την ολλανδική αστική πολιτική.
Η συμμετοχή παγκοσμίως γνωστών αρχιτεκτόνων για το σχεδιασμό αρκετών νέων δομών, όπως η γέφυρα Erasmus (1996 - σύμβολο του Ρότερνταμ), αύξησε την ελκυστικότητα της περιοχής.
ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ Το Kop van Zuid ξεκίνησε ως μέρος ενός κεντρικά οργανωμένου σχεδίου. Έτσι, η στρατηγική υλοποίησης είχε από πριν εξετάσει ενδεχόμενα προβλήματα, όπως η επικοινωνία μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών εταίρων. Μια ομάδα επικοινωνίας (θεσμική καινοτομία) με ανοιχτό και διαφανές στυλ επικοινωνίας ανέλαβε να διασφαλίσει τη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων με στόχο τη μεγιστοποίηση της οικονομική στήριξης προωθώντας το έργο «για το καλό της χώρας ως συνόλου».
Αλλη θεσμική καινοτομία ήταν η δημιουργία μιας ανεξάρτητης ομάδας ποιότητας για υψηλό επιπέδου ανάπτυξης, βελτίωση της εικόνας της πόλης και προσέλκυση κεφαλαίων.
Επισημαίνονται ακόμα το πρόγραμμα κοινωνικής επιστροφής (SRP) για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και η εκστρατεία «Καθαρότερη, ασφαλέστερη, πιο πράσινη» γειτονιά.
Πηγή: 2008, TUNA TAS¸AN-KOK, ENTREPRENEURIAL GOVERNANCE: CHALLENGES OF LARGE-SCALE PROPERTY-LED URBAN REGENERATION PROJECTS, Delft University of Technology, OTB Research Institute, Netherlands.
Hafen City, Αμβούργο
Το έργο Hafen City Hamburg, ένα από τα μεγαλύτερα αστικά έργα ανάπτυξης στην Ευρώπη. Αποτελεί μια αστική ανάπλαση 157 εκταρίων, στην οποία οι παλιές αποθήκες του λιμανιού του Αμβούργου αντικαταστάθηκαν με γραφεία, ξενοδοχεία, εμπόριο και κατοικήσιμες περιοχές.
Σήμερα τo HafenCity στο Αμβούργο αποτελεί ένα νέο αστικό επίκεντρο σχεδιασμένο στην περιοχή Hamburg-Mitte, στις νησίδες που σχηματίζει ο ποταμός Elbe.
Το έργο χρηματοδότησε την επέκταση του εμπορικού λιμανιού στο Altenwerder.
Ο σχεδιασμός είχε ως στόχο να δώσει μια ναυτική ταυτότητα στην πόλη αλλά και να προβάλλει μια καινοτόμα εικόνα με έντονη αλληλεπίδραση παλιών και καινούριων κτιρίων με το στοιχείο του νερού.
Στόχος ήταν η ανάπλαση αυτή να επηρεάσει το κέντρο της πόλης στον επερχόμενο αιώνα. Η νέα ανάπλαση δεν αρκούσε να είναι μόνο φουτουριστική, αλλά έπρεπε να αποτελεί πρότυπο για τις Ευρωπαϊκές πόλεις του 21ου αιώνα.
Τα περισσότερα κτίρια έχουν σχεδιαστεί να έχουν ύψος 6 ή 7 ορόφους ώστε να ταιριάζουν με τα ύψη των κτιρίων της παλιάς πόλης, κάνοντας το ίδιο και με την πυκνότητα των κτιρίων.
Το HafenCity πρόβλεψε να αυξήσει την έκταση της παλιάς πόλης του Αμβούργου κατά 40% σε 20 χρόνια. Μέχρι το 2020 υπολογίζεται ότι θα έχουν μετακομίσει εκεί 12.000 άτομα και θα έχουν δημιουργηθεί 20.000 νέες θέσεις εργασίας.
Απαιτήθηκαν περισσότερες από 500 τροποποιήσεις - σε διάστημα 20 ετών - από τον αρχικό σχεδιασμό, μέχρι την σημερινή εικόνα του έργου.
Liverpool Waterfront
Το Λίβερπουλ είναι πόλη του Ηνωμένου Βασιλείου γνωστή από την ομώνυμη ποδοσφαιρική ομάδα και μεγάλο εμπορικό λιμάνι. Βρίσκεται στη βορειοδυτική Αγγλία.
Ο σχεδιασμός για την αναγέννηση της αποβάθρας άρχισε το 1982 με εργασίες που ξεκίνησαν το 1983 και η πρώτη φάση άνοιξε το 1984. Αυτό το στάδιο ολοκληρώθηκε για την άφιξη του Tall Ships Race και ενός Διεθνούς Φεστιβάλ Κήπου.
Το έργο επεκτείνεται σε πάνω από 2 χιλιόμετρα κατά μήκος της όχθης του ποταμού Mersey. Η αποβάθρα, όπως είναι σήμερα, ανοίχθηκε επίσημα από τον Πρίγκιπα Κάρολο στις 24 Μαΐου 1988. Από τότε, έχει κερδίσει μια σειρά από βραβεία, τόσο ως τόπος όσο και λόγω της ποιότητας στη χρήση των χώρων.
Ο φορέας του έργου αφορά ΣΔΙΤ. Η πρόταση των 5 δισεκατομμυρίων έχει άδεια σχεδίασης για 1,7 εκατομμύρια μ2 μικτού χώρου ανάπτυξης, σε μια έκταση 60 εκταρίων. Οι χρήσεις αφορούν κτίρια κατοικίας, γραφεία, ξενοδοχεία, εμπορικά καταστημάτα , χώρους αναψυχής και δημόσια κτίρια.
Στις εικόνες παρουσιάζονται και σύγχρονες προτάσεις ανάπτυξης, καθώς ο σχεδιασμός των πόλεων είναι μια συνεχής και αδιάλειπτη διαδικασία.
“Inner Harbour”, Βαλτιμόρη, Maryland
Ένα από τα πρώτα παραδείγματα μεγάλων αστικών αναπλάσεων στο κόσμο αποτελεί η ανάπλαση του “Inner Harbour”, ένα τμήμα λιμενολεκάνης μήκους περίπου 3 Κμ στο εσωτερικό του μεγάλου λιμανιού της Βαλτιμόρης στην πολιτεία Μέριλαντ.
Το ενδιαφέρον για αναπλάσεις παραλιακών μετώπων πρωτοεμφανίστηκε στις πόλεις της Βορείου Αμερικής τη δεκαετία του ‘60. Οι σημαντικότεροι λόγοι αυτών των αναπλάσεων στις βορειοαμερικανικές πόλεις ήταν η αποβιομηχάνιση και η στροφή της οικονομίας προς τις υπηρεσίες.
Με την επιτυχία του Inner Harbour στη δεκαετία του 1970 και του 1980, η Βαλτιμόρη έγινε παγκόσμιος τουριστικός προορισμός και μοντέλο αστικού σχεδιασμού και ανάπτυξης.
Έχει επηρεάσει περισσότερες από 100 άλλες πόλεις και έχει κερδίσει περισσότερα από 40 εθνικά ή διεθνή βραβεία, συμπεριλαμβανομένης μιας διάκρισης από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων το 1984 ως "ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα μεγάλης κλίμακας αστικού σχεδιασμού και ανάπτυξης στην ιστορία των ΗΠΑ".
Το Urban Land Institute το 2009 ανέδειξε το έργο ως "το μοντέλο για την μεταβιομηχανική ανασυγκρότηση λιμανιών σε όλο τον κόσμο".
Docklands, Λονδίνου
Από την άποψη της κλίμακας της έκτασης του έργου, η ανάπλαση είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από τις προτάσεις μας στη Νεάπολη του Βόλου και τη σύνδεση του Λιμανιού μας με τη Βιομηχανική περιοχή.
Η ανάπλαση θεωρείτε η μεγαλύτερη στην Ευρώπη αστική ανάπτυξη µε κτίρια γραφείων και κατοικίες.
Η Εταιρία Ανάπτυξης των Docklands η LDDC, συστάθηκε από την κυβέρνηση Θάτσερ το 1981. Χρειάστηκαν 20 χρόνια για να φτάσει το Project στο τελικό στάδιο της επένδυσης. (Bλ. Γιαμάκος Forum: Το γήπεδο στη Νεάπολη δεν πωλείται - φάσης της ανάπλασης)
Τέσσερις περιοχές συνθέτουν την έκταση των Docklands • Η περιοχή Wapping: έµφαση στην ανάπτυξη νέων ευκαιριών, κοινωνικών δραστηριοτήτων και περιβαλλοντικών βελτιώσεων. • Οι αποβάθρες Surrey Docks: σκοπός ήταν η δηµιουργία µιας περιοχής για κατοικήσιµο και εργασιακό περιβάλλον για τον υπάρχοντα και νέο πληθυσµό. • Το Isle of Dogs µε την Enterprise Zone: Η σπουδαιότητα του οποίου προέρχεται απ’ τις εταιρίες βιοµηχανίας της τυπογραφίας ,της διανοµής και τα οικονοµικά ιδρύµατα. • Οι αποβάθρες Royal: όπου δημιουργήθηκε ένα καινούργιο εµπορικό κέντρο με κατοικίες, και περιοχές για τη βιομηχανία.
H ανάπλαση χαρακτηρίστηκε από μεγάλες επενδύσεις κρατικών και ιδιωτικών κεφαλαίων και συνδέεται με το όραμα δημιουργίας καινοτόμου σχεδιασμού για την αναβάθμιση του μητροπολιτικού χαρακτήρα της πόλης και την επέκταση του επιχειρηματικού κέντρου.
Στις εικόνες διακρίνονται δραστηριότητες που έχουμε προτείνει στις προτάσεις μας για το Βόλο όπως το Water Ski Lift στη περιοχή της μπουρμπουλήθρας, αλλά και το τελεφερίκ που διατρέχει τη περιοχή ανάπλασης.
Leith Docks, στο Εδιμβούργο της Σκωτίας
Η ανάπλαση της περιοχή Leith Docks είναι μια περιοχή βόρεια της πόλης του Εδιμβούργου, περίπου 144 εκτάρια γης (Περίπου ανάλογη της περιοχής της Νεάπολης στο Βόλο).
Το πρόγραμμα ανάπλασης είναι το μεγαλύτερο που υποβλήθηκε ποτέ στη Σκωτία και είναι ο καμβάς 30 χρόνων ανάπτυξης στο Εδιμβούργο. Αναζωογονείται ολόκληρη η περιοχή και επανασυνδέεται η προκυμαία με την πόλη του Εδιμβούργου.
Εκτός από την περαιτέρω αναζωογόνηση της περιοχής της προκυμαίας, το έργο αυτό αναμένεται να πραγματοποιήσει τεράστια οικονομική συμβολή στο Εδιμβούργο και τη Σκωτία.
Εννέα παραθαλάσσια χωριά, σχεδιάζονται μεμονωμένα ή σε ζευγάρια από μια σειρά αρχιτέκτονες σε διάστημα 30 ετών, με πρόβλεψη 15.200 νέων κατοικιών (3.800 προσιτές κατοικίες), 11.600 άμεσες θέσεις εργασίας στο Εδιμβούργο, 10.100 άμεσες θέσεις εργασίας κατά την περίοδο ανάπτυξης των 30 ετών, 35 εκτάρια νέων ανοιχτών και δημόσιων χώρων, δημόσιων πεζόδρομων και σχεδόν 3 χλμ παράκτιας παραλίας για δημόσια χρήση.
Περιλαμβάνεται πρόβλεψη για κρουαζιερόπλοια, πολεμικά σκάφη και σκάφη αναψυχής που να αντικατοπτρίζουν τις ανάγκες του Εδιμβούργου ως μια σύγχρονη, παραθαλάσσια πόλη.
Σύμφωνα με τους εμπλεκόμενους, το master plan αποτελεί μέρος μιας συνεχιζόμενης διαδικασίας που συμμετέχουν οι πολίτες και που σχηματίζει τη μελλοντική μορφή όλης της ανάπτυξης. Η διαδικασία αυτή επιτρέπει προσεκτική σκέψη για το σχηματισμό των δρόμων, των χώρων και των κτιρίων. Αυτό εξασφαλίζει τη δημιουργία μια μικτής και ισορροπημένης κοινωνίας.
Timeline 2003 Dialogue CEC-Forth Ports 2004 LDDF SPG (stage 1) consultation LDDF SPG (stage 2) consultation LDDF SPG (Draft) consultation 2005 LDDF SPG Approval Preparation of OPA commenced 2006 Public Participation 2007 OPA for Leith Docks submitted 2008 First masterplan 2010+ Further masterplans
Key numbers • 15,900 new homes, including 3,975 affordable homes • 11,600 direct jobs for Edinburgh • 10,100 direct construction jobs across the 30 year development period • Reuse of 144 hectares of previously used or ‘brownfield’ land • Creation of 35 hectares of new open spaces, public walkways and civic spaces • Development of over 100,000 square metres of new office floor space, able to accommodate anything from small businesses up to a major headquarters development. • £194 million per annum GVA growth for the Edinburgh economy • £248 million per annum GVA growth for the Scottish economy • Up to £28 million additional council tax revenue and a further £28 million additional business tax revenue • 2.7km of coastline opened up for public use.
Πηγή: http://www.edinburgharchitecture.co.uk/leith-docks-masterpl…